Obrona cywilna

Podstawy prawne:

Obecny kształt Obrony Cywilnej w Polsce, normuje Protokół Dodatkowy I do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r., dotyczący ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych, sporządzony w Genewie dnia 8 czerwca 1977 r. (Dz.U. 1992, Nr 41, poz. 175), który Rzeczpospolita Polska przyjęła 19 września 1991 oraz ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity, Dz.U. 2004, nr 241, poz. 2416 z późn. zm.) a także akty wykonawcze do niej (rozporządzenia).

W rozumieniu Protokołu Dodatkowego I określenie "obrona cywilna" oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych wymienionych niżej zadań humanitarnych, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania.

Są to następujące zadania:

• służba ostrzegawcza;
• ewakuacja;
• przygotowanie i organizowanie schronów;
• obsługa środków zaciemnienia;
• ratownictwo;
• służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną;
• walka z pożarami;
• wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych;
• odkażanie i inne podobne działania ochronne;
• dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia;
• doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami;
• doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej;
• doraźne grzebanie zmarłych;
• pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania;
• odatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań wyżej wymienionych, w tym planowanie i prace organizacyjne.

Zgodnie z art. 137 ustawy z dnia z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity, Dz.U. 2004, Nr 241, poz. 2416 z późn. zm.) obrona cywilna ma na celu:

• ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury;
• ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny;
• współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

Organy i zadania obrony cywilnej

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju. Szefa Obrony Cywilnej Kraju powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Szef Obrony Cywilnej Kraju podlega ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).

Do zakresu działania szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na ich terenie.

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz.U. Nr 96, poz. 850), szefowie obrony cywilnej ustalają zadania i kontrolują ich realizację oraz koordynują i kierują działalnością w zakresie przygotowania i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej:

• Szef Obrony Cywilnej Kraju - szefów obrony cywilnej województw,
• szef obrony cywilnej województwa - szefów obrony cywilnej powiatów,
• szef obrony cywilnej powiatu - szefów obrony cywilnej gmin,
• szef obrony cywilnej gminy (Burmistrz Bierunia) - szefów obrony cywilnej w instytucjach, u przedsiębiorców, w społecznych organizacjach ratowniczych i w innych jednostkach organizacyjnych działających na obszarze gminy.

Zgodnie z § 3 pkt 24 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin, Burmistrz Bierunia prowadzi wykaz przedsiębiorstw realizujących zadania z zakresu obrony cywilnej.

Większe przedsiębiorstwa, które znajdują się na terenie gminy Bieruń posiadają formacje obrony cywilnej:

• posiadają niebezpieczne substancje chemiczne, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla mieszkańców Bierunia,
• posiadają syrenę alarmową,
• posiadają sprzęt obrony cywilnej,
• posiadają budowlę ochronną,
• spełniają inne kryteria dodatkowe wybrane przez RZK (np. opracowanie ,,Planu Ochrony Zabytków na Wypadek Konfliktu Zbrojnego i Sytuacji Kryzysowych", sprzęt specjalistyczny, profil produkcji/usług, itp.)

Kwestie nieuregulowane

Krajowe regulacje prawne dotyczące obrony cywilnej, tj. ustawa o powszechnym obowiązku obrony oraz akty wykonawcze do niej, nie są spójne i nie wyczerpują wszystkich obszarów zadaniowych obrony cywilnej wymienionych przez wspomniany Protokół Dodatkowy I. Przepisy nie określają jednoznacznie zadań obrony cywilnej realizowanych w czasie pokoju, ograniczając się wyłącznie do zadań obejmujących działalność planistyczną, organizacyjną, szkoleniową i upowszechniającą wiedzę na temat problematyki obrony cywilnej.

W ostatnich latach wiele krajowych aktów prawnych dotyczących obrony cywilnej przestało obowiązywać, a w ich miejsce nie zostały przyjęte nowe regulacje.

Brak regulacji prawnych w powyższych przypadkach poważnie ogranicza możliwość realizacji zadań w zakresie obrony cywilnej. Przy aktualnym braku regulacji prawnych dotyczących zorganizowania systemu OC, obrona cywilna może być pojmowana tylko i wyłącznie jako zadania do realizacji (bez uszczegółowienia sposobu ich wykonania), a nie jako system posiadający określoną strukturę organizacyjną (opartą np. o formacje obrony cywilnej).

Z powyższych względów, konieczne jest wydanie nowych regulacji prawnych, które uporządkują kompetencje i zadania wszystkich organów administracji publicznej, instytucji publicznych, organizacji społecznych oraz innych podmiotów zobowiązanych do realizacji zadań z zakresu obrony cywilnej. Prawo to powinno stanowić dopełnienie rozwiązań przyjętych w ustawie o zarządzaniu kryzysowym, co razem powinno złożyć się na kompleksową regulację prawną w obszarze szeroko rozumianej ochrony ludności.

Budowle ochronne - podstawowe informacje

Budowla ochronna jest to specjalnie wykonana i wyposażona budowla lub część budynku (najczęściej podpiwniczenie) w celu zapewnienia zbiorowej ochrony ludności przed środkami rażenia, skażeniami promieniotwórczymi i chemicznymi, w tym toksycznymi środkami przemysłowymi.

Budowle ochronne mogą być przygotowywane z przeznaczeniem na ukrycie w nich ludzi i zabezpieczenie przed zniszczeniem ruchomych dóbr kultury, szczególnie ważnej dokumentacji, cennej aparatury oraz zapasów żywności i leków.

Budowle ochronne funkcjonują w okresie pokoju i w czasie wojny. Mogą one być przygotowywane jako schrony o określonej normami technicznymi wytrzymałości konstrukcyjnej oraz jako ukrycia bez szczególnych wymogów wytrzymałościowych (ukrycia zastępcze). Na ukrycia mogą być wykorzystane podziemne obiekty komunikacyjne (metro, parkingi), handlowe, usługowe, magazynowe itp.

Budowle ochronne przygotowuje się w dwóch etapach:

• I etap - budowle będące w gotowości eksploatacyjnej,
• II etap - budowle przygotowane częściowo.

Typowa budowla ochronna składa się z następujących elementów:

• wejścia/wyjścia,
• przedsionka (stanowiącego śluzę),
• korytarza,
• drzwi ochronno - hermetycznych,
• komór schronowych,
• WC,
• czerpni powietrza,
• wyjścia awaryjnego wraz z szybem wyłazowym,
• agregatu filtrowentylacyjnego,
• wywiewnych klap schronowych,
• automatycznego zaworu przeciwwybuchowego,
• komory rozprężnej,
• wentylacji grawitacyjnej,
• instalacji elektrycznej,
• zbiorników na wodę pitną.

Indywidualne środki ochrony - podstawowe informacje

Indywidualne środki ochrony przed skażeniami zabezpieczają przed bojowymi środkami trującymi, toksycznymi środkami przemysłowymi, biologicznymi oraz pyłem promieniotwórczym i częściowo przed działaniem promieniowania cieplnego powstającego podczas wybuchów jądrowych. Należą do nich środki ochrony dróg oddechowych i środki ochrony skóry.

Do indywidualnych środków ochrony dróg oddechowych zalicza się: maski przeciwgazowe filtracyjne i izolacyjne różnych typów.

Maski izolacyjne połączone są ze zbiornikiem tlenu, a proces oddychania zachodzi bez udziału powietrza atmosferycznego. W maskach filtracyjnych skażone powietrze oczyszcza się w czasie przepływania przez pochłaniacz. Najstarszymi ze spotykanych obecnie masek filtracyjnych są: maska przeciwgazowa typu wojskowego oraz maska typu cywilnego.

Drogi oddechowe można chronić środkami zastępczymi, do których należą podręczne środki ochrony w postaci masek przeciwpyłowych, tamponów czy opasek ochronnych, wykonanych we własnym zakresie z gazy i waty zwilżonej przed użyciem w roztworze sody. Oczy chroni się okularami np. przeciwpyłowymi. Do chwilowego zabezpieczenia dróg oddechowych może służyć również ręcznik czy kilkakrotnie złożona chustka.

Bojowe środki trujące przedostają się nie tylko drogami oddechowymi, ale i przez skórę. Należy zatem zadbać o osłonę całego ciała. Do tego służą indywidualne środki ochrony skóry, do których zalicza się: ogólnowojskową odzież ochronną i lekką odzież ochronną.

Zastępcze środki ochrony skóry, są niezbędnym uzupełnieniem środków ochrony dróg oddechowych. Są nimi:

• wszelkiego rodzaju płaszcze i peleryny przeciwdeszczowe z gumy i podgumowane, z płótna impregnowanego, tkanin z włókien sztucznych, folii itp.;
• fartuchy ochronne gumowe, z tkanin podgumowanych i impregnowanych, skórzane i z tworzyw sztucznych;
• kombinezony skórzane i ubiory z folii metalizowanej;
• buty gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych;
• okulary ochronne (przemysłowe, motocyklowe, narciarskie);
• nakrycia głowy gumowe, skórzane i z tworzyw sztucznych.

Z wymienionych przedmiotów można skompletować odzież ochronną, która - wraz ze środkami ochrony dróg oddechowych - umożliwi wykonanie krótkotrwałych czynności ratowniczych, niezbędnych prac gospodarczych, a także przejście krótkiego odcinka terenu skażonego.